Ukryci chrześcijanie (J. Dougill, 300 lat milczenia)

Dougill interesująco łączy perspektywę współczesną, związaną z odbyciem intelektualnej i dosłownej podróży śladami ukrytych japońskich chrześcijan, z historycznością zjawiska, a więc rekonstrukcją początków tej religii w Japonii, prześladowań i funkcjonowania wiernych w niejawności. Dzięki stosunkowo niewielkiemu eksponowaniu własnej obecności reportaż ten okazuje się fascynującym opisem wydarzeń, które nie są powszechnie znane i które z perspektywy wiedzy o świecie mogą zaskakiwać. W opowieści tej mamy więc elementy literatury podróżniczej – opis przybycia misjonarzy do Japonii na pewno się zalicza do tego nurtu, fragmenty bliskie narracjom hagiograficznym – widać budowanie legendy wokół działań jezuitów, wreszcie historie koncentrujące się na męczeństwie zwykłych ludzi. Dougill odwiedza miejsca, które zostały naznaczone krwią zamordowanych chrześcijan. Opowiada o prześladowaniach, akcentując wymyślność tortur, do których należały m.in. takie praktyki, jak krzyżowanie, zanurzanie w gorących źródłach (temperatura ok. 120 stopni), podwieszanie nad dołem wypełnionym fekaliami, czy palenie żywcem. Co ciekawe, mimo krucjaty mającej wyeliminować wiarę rozpowszechnioną przez Portugalczyków, chrześcijaństwo przetrwało w ukryciu. Brak instytucjonalnego wsparcia i brak dostępu do pism i rytuałów powoduje oryginalne połączenie praktyk religijnych. Z jednej strony widać zachowania typowe dla chrześcijaństwa, z drugiej zostają one wsparte wyraźnymi odniesieniami do buddyzmu. Warto zatrzymać się przy niebanalnym pomyśle kompozycyjnym. Kolejne rozdziały są zatytułowane w sposób nawiązujący do istotnych dla chrześcijaństwa praktyk lub zachowań. Reportaż Dougilla ma przede wszystkim walor poznawczy i edukacyjny. Czytelnicy z pewnością z zainteresowaniem poznają słabo znaną historię funkcjonowania chrześcijaństwa w kulturze, która niewiele ma wspólnego z innymi miejscami na mapie, gdzie religia ta jest wyznawana. Intensywność własnych nawyków kulturowych okazuje się jednak korespondować z otwartością niektórych na to, co przychodzi z zewnątrz i co staje się na tyle sugestywne, że kultywowane jest w ukryciu przez tak długi czas.

John Dougill, 300 lat milczenia. W poszukiwaniu ukrytych japońskich chrześcijan, przeł. Janusz Ochab, Wyd. Agora, Warszawa 2017.