Zapraszam również na mój profil na Facebooku: https://www.facebook.com/bernadetta.darska

oraz na moje konto na Instagramie: https://www.instagram.com/bernadettadarska/

poniedziałek, 5 czerwca 2017

Zobowiązania pamięci i winy zapomnienia (M. Muskała, Między „Placem Bohaterów” a „Rechnitz”. Austriackie rozliczenia)

Monika Muskała tylko pozornie opowiada o niepokornej odsłonie austriackiego teatru. Tak naprawdę w niezwykle ciekawy i kompetentny sposób rekonstruuje kulturowe uwikłania mierzenia się Austrii z pamięcią i zapomnieniem nazizmu. Nie bez powodu książka nosi właśnie taki tytuł. „Plac Bohaterów” to oczywiście sztuka Thomasa Bernharda, a „Rechnitz” to tekst Elfride Jelinek (zamieszczony zresztą w tej publikacji). Jednak nie tylko o teatr w tym wypadku chodzi i nie tylko o społeczne reakcje na tych, którzy „kalają swoje gniazdo”. Oba tytuły bezpośrednio przywołują dwa ważne dla historii Austrii miejsca – to na Heldenplatz Hitler był witany entuzjastycznie przez Austriaków, to w Rechnitz doszło do masakry dwustu Żydów, których zamordowano w ramach uatrakcyjnienia odbywającego się tam przyjęcia wydanego przez baronostwo Batthyàny. Kluczowym odniesieniem dla obu tytułów i obu miejsc jest więc kwestia mierzenia się z wiedzą i odpowiedzialnością, poniesienie konsekwencji, przyznanie się do winy, przerwanie impasu milczenia, rozpoczęcia procesu odpominania przeszłości. Na podstawie analiz twórczości pisarzy podchodzących krytycznie do tego, w jaki sposób Austria poradziła sobie i radzi z przeszłością, oraz sposobów komentowania ich tekstów, autorka pokazuje, jak aktualny jest problem winy, kary, zadośćuczynienia i świadomości. Jednocześnie odsłania trwałość pewnych niepokojących praktyk, wpisując ich istnienie i odradzania się w doświadczenie historyczne oraz działania związane z zaprzeczaniem. Wypowiedzi artystów nie pozostawiają złudzeń – Austria ma nie tylko problem z przeszłością, ale i z teraźniejszością. Muskała pokazuje, jak między prowokacją, bezpośrednim oskarżeniem i pytaniami, na które dawno trzeba było odpowiedzieć, rodzi się trwały cień niezałatwionego do końca problemu. Fakt, iż kultura staje się w tym kontekście obiektem agresji politycznej i społecznej daje do myślenia. Artyści tacy jak na przykład Thomas Bernhard, Gerhard Roth, Werner Schwab czy Elfriede Jelinek udowadniają, że mieszczański spokój jest pozorny. Kryje się za nim mnóstwo negatywnych emocji, nienawiść, agresja i tłumione resentymenty. Sztuka, która porusza polityków, krytyków i odbiorców tak bardzo, że decydują się wytoczyć przeciwko niej wojnę, niepokoi, ale i staje się gwarantem uczciwości. Daje nadzieję, bo jest ktoś, kto upomina się o pamięć nawet wówczas, gdy dla wszystkich wydaje się ona niewygodna. Muskała znakomicie rekonstruuje owo uwikłanie, w którym tkwi zadowolone z zapomnienia społeczeństwo, występujące przeciwko artystom opowiadającym się po stronie pamięci. Teatr w opowieści Muskały to nie tylko fascynująca historia zaangażowania społecznego, gotowości ryzyka i prowokacji, za którą stoją liczne sensy, to także dowód na to, że sztuka jest i była czymś żywym, koniecznym do obudzenia sumień, niezbędnym do potrząśnięcia obojętnymi na etykę politykami.


Monika Muskała, Między Placem Bohaterów a Rechnitz. Austriackie rozliczenia, Wyd. korporacja ha!art, Kraków 2017. 

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz